सत्वं रजस्तम इति त्रिवृदेकमादौ, सूत्रं महानहमिति प्रवदन्ति जीवम् ।
ज्ञानक्रियार्थफलरूपतयोरुशक्ति, ब्रह्मैव भाति सदसच्च तयोः परं यत् ॥३७॥
ब्रह्मनिजऐक्यपरिपाटी । प्रपंचु ब्रह्मत्वेंचि उठी ।
संतासंत सकळ सृष्टी । देखती दृष्टीं ब्रह्मरूप ॥६९१॥
जेवीं नभीं नीळिमेचें भान । तेवीं ब्रह्मीं माया नांदे संपूर्ण ।
नवल तियेचें विंदान । नपुंसका जाण पुरुषत्व केलें ॥६९२॥
अगाध तिचा पतिव्रताधर्म । नपुंसकीं उपजवी काम ।
अनाम्या ठेवी नाम । कीं निष्कर्मा कर्म तिचेनी ॥६९३॥
ते निःसंगसंगा रातली । स्पर्शेंवीण गुर्विणी झाली ।
प्रधान-महत्तत्त्वें गर्भा आली । तेथ त्रिगुणातें व्याली विकारयुक्त ॥६९४॥
विद्याअविद्या निजस्वभावीं । जीवशिवांची भेदपदवी ।
प्रिया पुरुषातें भोगवी । ज्ञाना-ज्ञानगांवीं वसोनियां ॥६९५॥
जेवीं सुवर्णीं अलंकार । तंतूमाजीं पटाकार ।
भिंतीवरी भासे चित्र । तेवीं माया साकार ब्रह्मीं भासे ॥६९६॥
मृत्तिकेचीं गोकुळें केलीं । नाना नामाकारीं जरी पूजिलीं ।
तरी मृत्तिकाचि संचली । तेवीं ब्रह्मीं भासली जगद्रूपें माया ॥६९७॥
जैशा घृताच्या कणिका । घृतेंसीं नव्हतीं आणिका ।
तेवी ब्रह्मीं मायाशक्ति देखा । दावी अनेका अर्थांतें ॥६९८॥
ब्रह्म पूर्वीं एकाकी एक । तेंचि केवीं झालें अनेक ।
तो मायायोगपरिपाक । विशद अर्थ देख पिप्पलायनु सांगे ॥६९९॥
मुळीं मुख्य ब्रह्म ’ओंकार । तें एकचि झालें त्रिप्रकार ।
आकार-उकार-मकार । सत्त्वादि विकार गुणत्रयात्मक ॥७००॥
गुणत्रय समसमान । त्या नांव बोलिजे ’प्रधान’ ।
तेंचि क्रियाशक्तिसूत्र जाण । तेथें प्रगटल्या ज्ञान ’महत्तत्त्व ’ म्हणती ॥७०१॥
’अहंब्रह्म’ हे पूर्णस्फूर्ति । तें ’अहं’ आलें देहाकृती ।
देहाभिमानें निश्चितीं । ’जीव’ म्हणती वस्तूतें ॥७०२॥
’क्रिय’ म्हणिजे दशधा करणें । ’ज्ञान’ शब्दें देवताधिष्ठानें ।
’अर्थ’ ऐसें विषयांसी म्हणणें । तेथ ’फळ’ जाणणें सुखदुःख ॥७०३॥
गुण-भूतें-विषय-करणें । जीव भोक्ता सुखदुःखपणें ।
ज्ञान क्रिया कर्माचरणें । हें सर्वही जाणणें पूर्ण ब्रह्म ॥७०४॥
साखरेचा फणस प्रबळ । तेथें कांटे त्वचा बीजगोळ ।
अवघी साखरचि केवळ । तेवीं ब्रह्मचि सकळ जगदाकारें ॥७०५॥
जेवीं पाटाऊ पुतळीकृत । तेथ विषमावयवीं समान सूत ।
तेवीं जगदाकारें आकारवंत । दिसे अविकृत परब्रह्म ॥७०६॥
’जग-विश्व-प्रपंच’ नाम । परी ते निखळ परब्रह्म ।
हा उपनिषदार्थ उत्तम । वेदांतीं परम परमार्थु तो हा ॥७०७॥
जगदाकारें ब्रह्म निश्चित । जग अवघें विकारवंत ।
तैं ब्रह्मासही विकार प्राप्त । म्हणती तो अर्थ न घडे राया ॥७०८॥
